کنتاکتور: همه چیز درباره عملکرد و کاربردهای آن در صنعت
کنتاکتور یکی از تجهیزات حیاتی در سیستم‌های الکتریکی و صنعتی است که به عنوان یک سوئیچ الکتریکی عمل می‌کند. این تجهیز به طور خاص برای کنترل و قطع و وصل کردن مدارهای الکتریکی طراحی شده است. در این مقاله، به بررسی مفهوم کنتاکتور، اجزای داخلی آن و کاربردهای مختلف آن در صنعت خواهیم پرداخت.
کنتاکتور چیست؟
کنتاکتور یکی از کلیدهای الکترومکانیکی مهم و پرکاربرد در مدارهای قدرت و کنترل صنعتی است. این تجهیز با استفاده از خاصیت الکترومغناطیسی برای قطع و وصل کردن مدارها از راه دور استفاده می‌شود. به عبارت دیگر، کنتاکتور وظیفه قطع و وصل کردن جریان برق را با دستورات کنترلی از طریق مدار فرمان بر عهده دارد.
این تجهیز به طور گسترده در صنایع مختلف از جمله اتوماسیون صنعتی،ساختمان‌ها و تجهیزات الکتریکی به کار می‌رود. کنتاکتورها بستگی به نوع کاربرد و ابعاد گوناگون ساخته می‌شوند و توانایی کارکرد در ولتاژ و جریان بالا را دارند.
اجزای اصلی کنتاکتور
این تجهیز از چندین جزء اصلی تشکیل شده است که هر یک نقش خاصی در عملکرد آن دارند. این اجزا شامل موارد زیر است:
کوئل (سیم‌پیچ): کوئل یا سیم‌پیچ اصلی‌ترین جزء کنتاکتور است که با دریافت جریان الکتریکی، میدان مغناطیسی ایجاد می‌کند. این میدان مغناطیسی باعث حرکت کنتاکت‌ها می‌شود.
کنتاکت‌ها: کنتاکت‌ها نقاطی هستند که جریان برق از آن‌ها عبور می‌کند. کنتاکت‌ها به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند: کنتاکتهای معمولی (NO) که در حالت عادی بسته نیستند و با فعال شدن کوئل بسته می‌شوند و کنتاکتهای معمولی بسته (NC) که در حالت عادی بسته هستند و با فعال شدن کوئل باز می‌شوند.
بدنه: بدنه کنتاکتور معمولاً از مواد عایق ساخته شده است و وظیفه حفاظت از اجزای داخلی و جلوگیری از تماس ناخواسته با جریان برق را دارد.
سنسورها و کلیدها: برخی از کنتاکتورها ممکن است دارای سنسورها و کلیدهای اضافی باشند که به کنترل دقیق‌تر و ایمن‌تر دستگاه کمک می‌کنند.
نحوه عملکرد کنتاکتور
با برق دار کردن بوبین مدار مغناطیسی، هسته ثابت مغناطیس می‌شود و هسته متحرک را جذب می‌کند. با جذب شدن هسته متحرک و حرکت آن، فنر تحریک می‌شود و کنتاکت‌ها حرکت می‌کنند. در نتیجه، کنتاکتهای بسته، باز و کنتاکتهای باز، بسته می‌شوند.
با قطع بوبین هسته ثابت خاصیت مغناطیسی خود را از دست می‌دهد و نیروی پتانسیل در فنر، هسته متحرک و کنتاکت‌ها را به موقعیت اول خود برمی‌گرداند. در این صورت کنتاکت‌هایی که بسته بودند، باز می‌شوند و کنتاکت‌هایی که باز بودند، بسته می‌شوند.
کنتاکت‌هایی در کنتاکتور بر سر راه جریان بوبین آن قرار می‌گیرند را تیغه فرمان می‌گویند. در کنتاکتور سه کنتاکت باز که برای قطع و وصل سه‌فاز به کار می‌روند را کنتاکتهای قدرت می‌گویند.
تیغه‌های کنتاکت فرمان می‌توانند به صورت NO یا NC باشند و حداکثر جریان 4 آمپر را دارند. از کنتاکتهای فرمان برای قطع و وصل جریان مصرف کننده استفاده نمی‌شود. ترمینال کنتاکتهای فرمان با شماره‌های دو رقمی مشخص می‌شود که رقم دهگان موقعیت تیغه و رقم یکان وضعیت تیغه فرمان را مشخص می‌کند.
کنتاکتهای فرمان با وضعیت OPEN با شماره‌های 3 و 4 یا حروف NO مشخص می‌شود. کنتاکتهای فرمان با وضعیت CLOSE با شماره 1 و 2 یا حروف NC مشخص می‌شوند.
کاربردهای کنتاکتور
کنتاکتور به دلیل قابلیت‌های منحصر به فرد خود در صنایع مختلف کاربرد دارد. برخی از کاربردهای رایج کنتاکتور عبارتند از:
کنترل موتورها: یکی از اصلی‌ترین کاربردهای این تجهیز، کنترل و راه‌اندازی موتورها است. با استفاده از کنتاکتور، می‌توان موتورها را به راحتی روشن و خاموش کرد و همچنین از حفاظت‌های لازم در برابر بارهای اضافی برخوردار شد.
سیستم‌های روشنایی: در سیستم‌های روشنایی بزرگ، کنتاکتور به عنوان سوئیچ اصلی عمل می‌کند و امکان کنترل روشنایی را به صورت مرکزی فراهم می‌آورد.
سیستم‌های تهویه مطبوع: در سیستم‌های تهویه مطبوع، کنتاکتور برای کنترل کمپرسورها و فن‌ها استفاده می‌شود تا عملکرد بهینه سیستم تضمین شود.
پروژه‌های اتوماسیون صنعتی: در پروژه‌های اتوماسیون صنعتی، کنتاکتور به عنوان یک جزء کلیدی در کنترل فرآیندها و تجهیزات مختلف عمل می‌کند.
سیستم‌های حفاظتی: کنتاکتور می‌تواند به عنوان یک جزء حفاظتی در مدارهای الکتریکی عمل کند و در صورت بروز خطا، جریان برق را قطع کند.
ترمینال های کنتاکتور
- L1 و L2 و L3 تیغه‌های وروردی قدرت ( 1،3،5)
- T1و T2و T3 تیغه‌های خروجی قدرت (2،4،6)
- A1 و A2 تیغه‌های مدار فرمان
- NO و NC تیغه‌های کمکی (13،14)
