بی متال: راهنمای جامع برای مهندسان برق
- حمید زینالی
- مطالب آموزشی
- 1403/10/15
- این مقاله بروزرسانی شده 18 دی 1403
رله اضافه بار یا بی متال یکی از تجهیزات کلیدی در سیستمهای برق صنعتی است. که به عنوان یک تجهیز حفاظتی در برابر اضافه بار و اتصال کوتاه عمل میکند. این مقاله به بررسی مفهوم بی متال، نحوه عملکرد آن و کاربردهای آن در صنعت برق میپردازد. همچنین، به مهندسان و طراحان کمک میکند تا با این تجهیز مهم آشنا شوند و از آن در طراحی و پیادهسازی سیستمهای برق صنعتی استفاده کنند.
بی متال چیست؟
رلهها تجهیزاتی هستند که تغييرات فيزيكي (مثل گرما ـ زمان ـ نور و…) را ميسنجند و بر مبناي تنظيماتی که از پيش تعيين میشود، عمل ميكنند. دارای کنتاکت (تيغه) يا کنتاکتهايي را باز يا بسته ميكنند. اساس کار این رله گرمایی که توسط موتور تولید میشود را کنترل میکند.
رله اضافه بار (بي متال): رله اضافه بار يا رله بي متال، تجهیزی است براي حفاظت از موتور الكتريكي در برابر اضافه جريان (بار زياد) مورد استفاده قرار میگیرد. اين رله قابليت تنظيم دارد. در برابر اضافه جريان از 1/05 تا 10 برابر جريان نامي موتور الكتريكي، جريان موتور الكتريكي را قطع ميكند. اين رله داراي سه پل براي عبور جريان سه فاز مصرف كننده موتوری است و دارای دو تيغه فرمان باز وبسته است.
تيغه بسته 95ـ96 براي قطع تغذيه كنتاكتور و تيغه باز 97ـ98 براي هشدار به خطایی که در مدار الكتريكي اتفاق میافتد، استفاده میشود.
به طور کلی بی متال، به طور کلی، به یک تجهیز حرارتی گفته میشود که از دو فلز با ضریب انبساط حرارتی متفاوت تشکیل شده است. این دو فلز به صورت لایهای به هم متصل شدهاند و با تغییر دما، انحنا و خمیدگی ایجاد میکنند. این ویژگی به بی متال اجازه میدهد تا به عنوان یک سوئیچ حرارتی عمل کند و در شرایط خاص، مدار را قطع کند. این امر از گرم شدن بیش از حد موتور جلوگیری میکند، خطر آسیب را کاهش میدهد و باعث افزایش ایمنی در مدار میشود.
نحوه تنظیم بی متال
1ـ مقدارجریان را از پلاک موتورالكتريكي پیدا کنید.
2ـ جریان واقعی موتور الكتريكي را اندازه گیری کنید.
3ـ تنظيم رله را برمبناي جریان مصرفي موتور الكتريكي تنظیم کنید. (اگر جریان دریافتی واقعی موتور از
جریان پلاک موتور بیشتر باشد، علت را بررسی کنید.)
حالت خاص: انتخاب و تنظیم بی متال برای موتورهاي الكتريكي که زمان راه اندازی آنها بیشتر از زمان قطع
رله بی متال در جریان ماندگار راه اندازی باشد:
1ـ رله را از روی مشخصه زمان قطع آن انتخاب کنید و مطمئن شوید که زمان قطع رله در زمان جریان راه اندازی از زمان راه انداز روی موتورالكتريكي بیشتر است.
2ـ رله را از روی جریان مصرفي واقعی موتورالكتريكي تنظیم کنید.
نکته مهمی که وجود دارد که اگر رله اضافه بار در مسیر فازی قرار بگیرد. به جای تنظیم رله به مقدار جریان نامی، رله روی 0/58 جریان نامی تنظیم میشود. این تنظیم زمانی اتفاق میافتد که سربندی موتور الکتریکی به صورت مثلث سربندی شود.
کاربرد رله اضافه بار در صنعت برق
بی متال در بسیاری از کاربردهای صنعتی مورد استفاده قرار میگیرد. برخی از این کاربردها عبارتند از:
محافظت از موتورها: بی متال به عنوان یک محافظت در برابر اضافه بار در موتورها استفاده میشود. این امر باعث جلوگیری از آسیب به موتور و افزایش عمر آن میشود.
سیستمهای گرمایشی: در سیستمهای گرمایشی، بی متال میتواند به عنوان ترموستات عمل کند و دما را کنترل کند.
مدارهای الکتریکی: در مدارهای الکتریکی، بی متال به عنوان یک سوئیچ حرارتی عمل میکند و در صورت افزایش دما، مدار را قطع میکند.