
رله چیست؟ آشنایی با مفهوم و عملکرد آن
- حمید زینالی
- برق صنعتی
- 1403/06/17
- این مقاله بروزرسانی شده 27 بهمن 1403
رله رو میتوان به عنوان یک کلید بسیار حساس و هوشمند تصور کرد که به جای فشردن با دست، با جریان الکتریکی فعال میشود. این کلید میتواند مدارهای الکتریکی با جریانهای بسیار بالا را کنترل کند، در حالی که خود با جریان بسیار کمی کار میکند.
رله یک سوئیچ الکتریکی است که با استفاده از یک سیگنال الکتریکی کوچک، میتواند یک بار بزرگتر را کنترل کند. به عبارت دیگر، رله به ما این امکان را میدهد که با استفاده از یک جریان کم، یک جریان بزرگتر را قطع یا وصل کنیم. این ویژگی Relay باعث میشود که از آن در بسیاری از کاربردها از جمله در سیستمهای حفاظتی، کنترل موتورها و تجهیزات الکتریکی استفاده شود.
اجزای اصلی رله
رلهها معمولاً از چندین قسمت اصلی تشکیل شدهاند:
کوئل (سیمپیچ): این قسمت به عنوان یک آهنربای الکتریکی عمل میکند. زمانی که جریان از آن عبور میکند، میدان مغناطیسی ایجاد میکند.
کانتکتها (تماسها): این قسمتها به دو نوع نرمال باز (NO) و نرمال بسته (NC) تقسیم میشوند. کانتکتهای نرمال باز در حالت عادی بسته نیستند و با فعال شدن رله، بسته میشوند. برعکس، کانتکتهای نرمال بسته در حالت عادی بسته هستند و با فعال شدن رله، باز میشوند.
بدنه رله: این قسمت شامل اجزای داخلی Relay است و معمولاً از مواد عایق ساخته میشود تا از خطرات الکتریکی جلوگیری کند.

نحوه عملکرد رله
عملکرد Relay به این صورت است که وقتی جریان الکتریکی به کویل آن وارد میشود، میدان مغناطیسی ایجاد میشود که باعث حرکت یک بازو (Armature) میشود. این بازو به تیغهها متصل است و با حرکت آن، تیغهها تغییر وضعیت میدهند. به این ترتیب، رله میتواند یک بار بزرگتر را کنترل کند.
رلهها معمولاً از یک سیمپیچ (بوبین)، یک هسته آهنی و چندین کنتاکت تشکیل میشوند. وقتی جریان الکتریکی از سیمپیچ عبور میکند، یک میدان مغناطیسی ایجاد میشود که هسته آهنی را جذب میکند. این حرکت باعث میشود کنتاکتهای رله به هم وصل بشود یا از هم جدا شوند.
با بستن کنتاکتها، یک مدار الکتریکی دیگر که ممکن است جریان بسیار بالایی را دارا باشد، دستگاه یا وسیلهای که به آن متصل است، رافعال کند.
مراحل عملکرد رله
ورود سیگنال: وقتی یک سیگنال الکتریکی به کویل رله وارد میشود، جریان شروع به عبور از سیمپیچ میکند.
ایجاد میدان مغناطیسی: عبور جریان از کویل باعث ایجاد میدان مغناطیسی میشود که بازوی رله را به سمت خود میکشد.
تغییر وضعیت کانتکتها: با حرکت بازو، تیغهها تغییر وضعیت میدهند و این تغییر وضعیت میتواند باعث روشن یا خاموش شدن یک بار الکتریکی شود.
قطع سیگنال: وقتی سیگنال ورودی قطع میشود، میدان مغناطیسی از بین میرود و بازو به حالت اولیه خود برمیگردد، که در نتیجه تیغهها نیز به وضعیت اولیه خود باز میگردند.
کاربردهای رله
- صنعت:
ـ کنترل موتورها و ماشینآلات صنعتی
ـ حفاظت از مدارها در برابر اضافه بار و اتصال کوتاه
ـ کنترل فرآیندهای اتوماتیک - خودرو:
ـ کنترل سیستمهای روشنایی، برفپاککن، و سایر تجهیزات برقی
ـ حفاظت از باتری و سیستمهای الکتریکی خودرو - خانه هوشمند:
ـ کنترل روشنایی، سیستمهای گرمایشی و سرمایشی، و سایر دستگاههای هوشمند - الکترونیک:
ـ ساخت رلههای کوچک برای استفاده در مدارهای الکترونیکی - تلهکام:
ـ سوئیچ کردن ارتباطات تلفنی و دیتا

مزایای استفاده از رله
- رلهها میتوانند مدارهای با ولتاژ بالا را با استفاده از یک سیگنال کنترل با ولتاژ پایین کنترل کنند، که این امر باعث افزایش ایمنی میشود.
- رلهها عمر طولانی و قابلیت اطمینان بالایی دارند.
- رلهها میتوانند با سرعت و دقت بسیار بالا مدارهای الکتریکی را قطع و وصل کنند.
- رله ها در انواع و اندازههای مختلف برای کاربردهای متنوع موجود هستند.
رله ها در بسیاری از کاربردها از جمله سیستمهای کنترل صنعتی، خودروها، تجهیزات خانگی و مدارهای الکترونیکی استفاده میشوند. آنها میتوانند جریانهای بالا را با استفاده از سیگنالهای کوچک کنترل کنند و به همین دلیل در بسیاری از سیستمهای اتوماسیون و کنترل مورد استفاده قرار میگیرند.
به طور خلاصه، رله ها به عنوان پل ارتباطی بین دنیای کوچک و بزرگ برق عمل میکنند و نقش مهمی در کنترل و حفاظت از مدارهای الکتریکی ایفا میکنند.