رله ضربه‌ای: تعریف، عملکرد و کاربردهای آن در صنعت
رله ضربه‌ای یا رله حافظه دار یک نوع رله دارای خودنگهدار داخلی است، که با یک بار تحریک بوبین، مدار به صورت دائمی وصل می‌شود با تحریک دوباره آن، مدار قطع می شود. با قطع جریان، این رله در وضعیت خود پایدار می ماند. در حقیقت با هر بار تحریک بوبین، وضعیت رله معکوس می شود.
رله ضربه‌ای، یک قطعه الکترومکانیکی است که در مدارها برای کنترل جریان به صورت پالسی استفاده می‌شود. این رله به خاطر خاصیت حافظه‌داری، به رله حافظه‌دار یا رله راه‌پله معروف است.
نحوه عملکرد رله ضربه‌ای
رله ضربه‌ای، برخلاف کنتاکتور که با اعمال ولتاژ به بوبین به طور دائم وصل می‌ماند، تنها با دریافت یک پالس ولتاژ تغییر حالت می‌دهد. به عبارت دیگر، با هر پالس، حالت رله از وصل به قطع یا برعکس تغییر می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود که این تجهیز بتواند یک مدار را از چندین نقطه مختلف کنترل کند.
زمانی که یک پالس الکتریکی (ضربه) به بوبین (Coil) رله وارد می‌شود، مکانیزم داخلی رله فعال شده و وضعیت کنتاکت‌ها تغییر می‌کند. با هر پالس ورودی جدید، تیغه‌ها بین حالت باز (Normally Open یا NO) و بسته (Normally Closed یا NC) جابه‌جا می‌شوند. برخلاف رله‌های کنتاکتوری معمولی که برای نگه‌داشتن حالت خود نیاز به انرژی دائمی دارند، رله ضربه‌ای با هر پالس جابه‌جا می‌شود و نیاز به سیگنال دائمی برای حفظ وضعیت ندارد.
کاربردهای این رله
1. سیستم‌های روشنایی: این رله‌ها در سیستم‌های روشنایی ساختمان‌ها بسیار رایج هستند، به طوری که با یک فشار دکمه می‌توان چراغ‌ها را روشن یا خاموش کرد.
2. کنترل بار: در سیستم‌های توزیع برق، برای کنترل و مدیریت توزیع بار استفاده می‌شوند.
3. آسانسورها و تجهیزات مکانیکی: در سیستم‌های کنترل آسانسورها و تجهیزات مکانیکی مشابه برای انجام مراحل مختلف عملیات بدون نیاز به مدارهای پیچیده.
مزایای رله ضربه‌ای
مزایا:
1. صرفه‌جویی در مصرف انرژی: این رله‌ها نیاز به انرژی دائمی برای حفظ وضعیت ندارند.
2. سادگی و قابلیت اطمینان: با مکانیزم ساده و مقاومی که دارند، عمر مفید طولانی و قابلیت اطمینان بالایی دارند.
3. نصب و نگهداری راحت: نصب ساده و نگهداری آسان آنها باعث کاهش هزینه‌های عملیاتی می‌شود.
معایب:
1. محدودیت در تعداد تغییر حالت: مانند هر وسیله مکانیکی دیگر، تعداد چرخه‌های عمر رله ضربه‌ای محدود است.
2. نیاز به پالس دقیق: برای عملکرد صحیح، پالس‌های ورودی باید دقیق و بهینه باشند.
برای انتخاب رله ضربه‌ای مناسب، باید به مشخصات فنی آن مانند ولتاژکاری، جریان نامی و تعداد کنتاکت‌ها توجه کنید. همچنین، بهتر است از رله‌های با کیفیت بالا و برندهای معتبر استفاده کنید.
