آشنایی با علائم اختصاری سیمها در نقشه‌های الکتریکی
نقشه چیست؟
نقشه برق، به زبان ساده، یک تصویر یا یک نمودار است که نحوه اتصال اجزای مختلف یک سیستم الکتریکی را نشان می‌دهد. این نقشه‌ها مانند یک دستورالعمل، به ما می‌گویند که سیمها چگونه به هم متصل می‌شوند کدام قطعه کجا قرار می‌گیرد و درکل، جریان برق چگونه در سیستم حرکت می‌کند.
با نگاه به یک نقشه برق، می‌توان به راحتی فهمید که سیستم چگونه کار می‌کند و هر قسمت چه وظیفه‌ای دارد. نقشه برق به‌عنوان یک راهنما، کار نصب و تعمیر سیستم را بسیار ساده‌تر می‌کند.
نقشه در واقع یک نمایش گرافیکی از یک سیستم یا فرآیند است که به کمک آن می‌توان اطلاعات مختلف را به صورت بصری منتقل کرد. در زمینه الکتریک، نقشه‌های برق به عنوان ابزاری برای نمایش نحوه اتصال و عملکرد اجزای مختلف یک سیستم برقی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نقشه‌ها شامل اطلاعاتی نظیر نوع سیمها، اتصالات، و علائم اختصاری مختلف هستند که درک آن‌ها برای هر کسی که با سیستم‌های برقی کار می‌کند، ضروری است.
انواع سیم ها و نمادهای آن در نقشه
- فاز (L) : فاز در برق به معنای نوسان و تغییر ولتاژ در سیم است. در جریان برق متناوب، ولتاژ به طور مداوم بین دو مقدار تغییر پیدا می‌کند. همچنین سیم فاز نشان می‌دهد که ولتاژ در هر لحظه در چه نقطه‌ای از چرخه قرار دارد. معمولا سیم فاز را در نقشه با یک علامت خط و با نماد L نمایش می‌دهند. در خطوط 3 فاز، خطوط فاز را با علائم L1 و L2 و L3 یا به صورت علائم R،S،T در نقشه مشاهده می‌شود. معمولاً فاز اول را به رنگ مشکی، فاز دوم را به رنگ قرمز و فاز سوم را با رنگ خاکستری در نقشه نمایش می‌دهند.
- نول (N): در برق، نول به سیمی گفته می‌شود که جریان برق را به نقطه خنثی باز می‌گرداند. نقطه خنثی یک نقطه ثابت در مدار است که ولتاژ آن صفر هست. معمولا سیم نول در نقشه با رنگ آبی و با نماد N نمایش داده می‌شود. نول در مدارهای تک فاز و سه‌فاز استفاده می‌شود. نول با خط چین مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- ارت (PE) : در مدارهای الکتریکی، یک سیم اضافه به نام ارت یا اتصال به زمین وجود دارد که جهت محافظت و افزایش ایمنی هنگام کار با دستگاه الکتریکی یا سیم کشی ساختمان و تجهیزات صنعتی در نظر می‌گیرند. این سیم از خروجی دستگاه الکتریکی به زمین متصل می‌شود و جریان اضافی را به زمین منتقل می‌کند. ارت در نقشه معمولاً با خط و نقطه نمایش می‌دهند و با رنگ زرد با نوار سبز در نقشه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ابزارهای کاربردی در ایپلن برای ترسیم و اندازه گیری سیم ها
اتصالات (Connection): معمولاً برای اتصال تجهیزات به یکدیگر با زوایای 90 درجه، از ابزار Angle استفاده می‌شود که در چهار جهت جغرافیایی قرار می‌گیرند.
انشعابات (T_node): این ابزار برای انشعاب سیمها استفاده می‌شود. برای اتصال بیش از دو انشعاب، از ابزار Jumper در نرم‌افزار ایپلن استفاده کنید.
- اندازه گیری (Dimention): ابزارهای اندازه‌گیری (Dimention) در نرم‌افزار ایپلن (EPLAN) برای اندازه‌گیری دقیق فواصل و زوایا در نقشه‌های الکتریکی و مدارهای کنترلی استفاده می‌شوند. این ابزارها شامل موارد زیر هستند:
Linear Dimension: این ابزار برای اندازه‌گیری فواصل به صورت خطی (عمودی و افقی) استفاده می‌شود.
Aligned Dimension: این ابزار برای اندازه‌گیری فواصل به صورت اُریب استفاده می‌شود.
Continued Dimension: این ابزار برای اندازه‌گیری فواصل در چندین وضعیت مختلف استفاده می‌شود.
Baseline Dimension: این ابزار برای اندازه‌گیری فواصل به صورت مقایسه‌ای استفاده می‌شود.
Angular Dimension: این ابزار برای اندازه‌گیری زوایا استفاده می‌شود.
اهمیت شناخت علائم اختصاری سیم در نقشه برق
در نقشه‌های الکتریکی، علائم اختصاری برای نمایاندن انواع مختلف سیمها و اتصالات استفاده می‌شود. این علائم به تکنسین‌ها و مهندسان کمک می‌کند تا به سرعت و به راحتی بتوانند اجزای مختلف سیستم را شناسایی کنند. شناخت این علائم نه تنها در طراحی و نصب سیستم‌های برقی اهمیت دارد، بلکه در تعمیر و نگهداری آن‌ها نیز نقش کلیدی ایفا می‌کند.
1. تسهیل در خواندن نقشه
یکی از مهم‌ترین مزایای شناخت علائم اختصاری سیمها، تسهیل در خواندن نقشه‌های برق است. با آشنایی با این علائم، افراد می‌توانند به سرعت و بدون نیاز به توضیحات اضافی، اطلاعات مورد نیاز خود را از نقشه استخراج کنند. این امر به ویژه در مواقع اضطراری که نیاز به تصمیم‌گیری سریع وجود دارد، بسیار حیاتی است.
2. کاهش خطاها
شناخت صحیح علائم اختصاری سیمها می‌تواند به کاهش خطاها در نصب و تعمیر سیستم‌های برقی کمک کند. وقتی که تکنسین‌ها با علائم آشنا باشند، احتمال اشتباه در اتصال سیمها و یا استفاده از نوع نادرست سیم به حداقل می‌رسد. این امر نه تنها به افزایش ایمنی کمک می‌کند، بلکه هزینه‌های اضافی ناشی از تعمیرات غیرضروری را نیز کاهش می‌دهد.
3. بهبود ارتباطات
در یک پروژه برقی، اعضای تیم ممکن است از تخصص‌های مختلفی برخوردار باشند. شناخت علائم اختصاری سیمها به بهبود ارتباطات بین اعضای تیم کمک می‌کند. وقتی که همه افراد با یک زبان مشترک (یعنی علائم اختصاری) صحبت کنند، احتمال بروز سوءتفاهم‌ها و خطاها به حداقل می‌رسد.
